Praktyka Kościoła Powszechnego, ze wiele spraw załatwiano kolegialnie, pomimo hierarchicznego ustroju, nakazywała biskupom zwoływać synody diecezjalne. Praktyka także jest w diecezji włocławskiej. W niektórych jednak okresach synody, a więc zjazdy duchowieństwa diecezjalnego, pod przewodnictwem biskupa ordynariusza, celem radzenia nad najważniejszymi sprawami duszpasterskimi dotyczącymi diecezji i nad wprowadzeniem ustawodawstwa powszechnego w warunkach diecezji, bywały często, w innych zaś rzadziej.
Pierwszych synodów w diecezji naszej należy się doszukiwać już w okresie kruszwickim, ale z tego okresu nie posiadamy o nich żadnych wiadomości. Także dla początkowych lat istnienia diecezji już z siedzibą we Włocławku, źródła wiadomości o synodach nie przynoszą. Dopiero od XIII wieku posiadamy ślady, że synody się odbywały, zaś wiekach następnych bywały częste i z wielu zachowały się ustawy, czyli statuty. Znakomity badacz życia synodalnego, ksiądz Zenon Chodyński, od początku, to jest od pierwszego znanego synodu w Inowrocławiu z 1253 r., do 1641 r., gdy odbył się ostatni synod diecezji włocławskiej w Polsce Niepodległej, naliczył ich 46. A naprawdę było ich więcej. Ostatnio ustalono, że już w 1227 r. był synod w Subkowach, oraz ze synodów było ogółem co najmniej 51. Odbywały się one w różnych miejscach, niekiedy osobno dla kujawskiej i osobno dla pomorskiej części diecezji.
Okres niewoli narodowej nie sprzyjał zwoływaniu synodów, chociaż w niektórych diecezjach odbyły się. Także i w okresie międzywojennej synodu nie zwołano. Dopiero w okresie powojennym zwołał synod biskup Antoni Pawłowski. O zamiarze zwołania synodu powiadomił diecezję w grudniu 1966 r. Sesja generalna tego synodu odbyła się w dniach od 6 do 9 listopada 1967 r..
Ostatni Synod, nazwany Włocławski II, zwołał biskup Jan Zaręba w 1977 r. Pracując przez wiele lat w różnych komisjach i na sesjach roboczych został zamknięty w 1987 r., ale uroczystego podpisania statutów biskup nie zdołał uczynić. Przed planowanym na dzień 8 XII 1987 r. zamknięciem synodu, biskup zmarł. O synodzie tym i jego opracowanych statutach przypomniano sobie w 1992 r., gdy z diecezji odchodził na arcybiskupstwo do Gniezna dotychczasowy ordynariusz włocławski, biskup Henryk Muszyński. Statuty zaś tego synodu, nieco poprawione, stosownie do zmienionych okoliczności, dnia 4 IV 1994 zatwierdził i promulgował biskup Bronisław Dembowski.
