Z diecezją włocławską związane są dzieje życia czy też kultu kilku świętych i błogosławionych. Idąc chronologicznie, pierwsze miejsce, biorąc pod uwagę diecezję w jej obecnych granicach, należałoby oddać kultowi Pięciu Braci Męczenników, których relikwie znajdują się w Kazimierzu Biskupim, niedaleko Konina. Wszyscy historycy są zgodni, ze w latach 1001-1002 przybyli do Polski trzej benedyktyni, Barnaba, Benedykt i Jan, z otoczenia św. Romualda, ale jeszcze nie kameduli, celem prowadzenia działalności misyjnej. Dla otrzymania zezwolenia na tę działalność, czwarty zakonnik, Bruno z Querfurtu, udał się do Rzymu i jego przyjazd do Polski się opóźnił. Przybyli zaś zakonnicy przybrali sobie do pomocy Polaków: Izaaka, Mateusza i Krystyna. Kiedy przyjazd Brunona z odpowiednimi zezwoleniami się opóźniał, jeden z zakonników, Barnaba, wyruszył na jego poszukiwanie. Wtedy właśnie, w nocy z 11 na 12 listopada 1003 r., pozostali w eremie zakonnicy zostali zamordowani. Wkrótce rozpoczął się też ich kult. Kiedy w 1038 r. szły na Polskę wojska czeskiego Brzetysława, zakonnicy, zabierając ze sobą relikwie, uciekli do Gniezna, ale okazało się, że i Gniezno zostało zdobyte, zaś relikwie jako łup wojenny zostały zabrane do Pragi.
Powstaje problem, gdy idzie o lokalizację klasztoru ufundowanego przez księcia Bolesława Chrobrego. Przez całe wieki było przekonanie, że chodzi tu o Kazimierz Biskupi, miejscowość położoną niedaleko Konina, gdzie od wieków istnieje kult tych męczenników i gdzie znajdują się ich relikwie. Ostatnio jednak, w dużej mierze dzięki odkrytemu pod koniec XIX w. żywotowi Pięciu Braci Męczenników, napisanemu przez św. Brunona z Querfurtu, i skonfrontowaniu go z kroniką Thietmara, prawie powszechnie przyjmuje się, że to nie w Kazimierzu, ale w Międzyrzeczu nad Obrą, był ten klasztor.
Kazimierz Biskupi stał się najprawdopodobniej miejscem fundacji nowego klasztoru dla zakonników, którzy tu przynieśli kult świętych męczenników. Ożywił się on znacznie, gdy Kazimierz Biskupi przeszedł w posiadanie znaczącego rodu Lubrańskich. Jeden z jego przedstawicieli, Jan, biskup poznański, na początku XV w. fundował w swoim mieście klasztor bernardyński i sprowadził z Pragi relikwie męczenników. Kult ten jest pielęgnowany w Kazimierzu Biskupim po dziś dzień.
Wspomnieć należy, że pamięć na to, iż męczennicy pochodzili z otoczenia św. Romualda, który w 1012 r. założył zakon kamedułów, sprawiła, że w 1663 r. na terenie parafii Kazimierz Biskupi, w miejscowości Bieniszew, osiedlili się kameduli. Stosunkowo niedaleko od Kazimierza Biskupiego znajduje się Budzisław Kościelny, skąd, według mało wiarygodnego źródła miał pochodzić św. Benedykt, towarzysz św. Andrzeja Świerada. Powstała tradycja tego świętego Benedykta jest pielęgnowana w Budzisławiu Kościelnym, wzniesiono tu świątynię pod wezwaniem tych świętych, a w 1983 r. obchodzono uroczyście 900-lecie ich kultu.
W Dobrowie i Uniejowie szczególną cześć odbiera błogosławiony arcybiskup gnieźnieński, błogosławiony Bogumił. Nie ma wątpliwości co do starożytnego kultu tego błogosławionego, oddawanego w Dobrowie, Gnieźnie, a potem i w Uniejowie. Po wielu próbach, kult ten, staraniem diecezji włocławskiej, został zatwierdzony przez Stolicę Apostolską w 1925 r. przyznaniem Bogumiłowi tytułu: "błogosławiony, czyli święty", z zastrzeżeniem jednak, że jest to kult tylko lokalny.
Trudność, pewnie nie do pokonania, z powodu niewystarczających źródeł, stanowi ustalenie czasu, kiedy ten arcybiskup gnieźnieński żył. Jedni przyjmują, że było to w XI wieku, inni natomiast przesuwają czas działalności arcybiskupa Bogumiła na wiek XII.
Przez czas pewien, z inicjatywy arcybiskupa gnieźnieńsko-warszawskiego, Stefana kardynała Wyszyńskiego, pracowała specjalna komisja, celem przygotowania materiałów dla ewentualnego wznowienia procesu kanonizacyjnego błogosławionego Bogumiła. Okazało się, że nie da się napisać monografii historycznej na temat tej osoby, gdzie byłyby ustalone dokładnie fakty i daty. Ten błogosławiony jest też patronem diecezji włocławskiej, a 16 VI 1999 r. został także patronem miasta Koła. Wspomniani wyżej święci i błogosławieni pochodzili z pierwszych wieków chrześcijaństwa. Poniżej wspomniani to święci naszych dni.
Św. Maksymilian Maria Kolbe urodził się na terenie diecezji, w Zduńskiej Woli, 7 I 1894 r. Zostawszy zakonnikiem franciszkaninem konwentualnym, zaznaczył się działalnością misjonarską, a także wydawniczą, przez zastosowanie wszelkich ówczesnych środków do ewangelizacji. Przez czas pewien mieszkał w klasztorze franciszkańskim w Nieszawie. Założyciel polskiego i japońskiego Niepokalanowa. Oddał swoje życie, ratując życie innego współwięźnia z niemieckiego obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu. Beatyfikowany w 1971 r. przez papieża Pawła VI, a Jan Paweł II dnia 10 października 1982 r. włączył go do grona świętych. Miasto Zduńska Wola obrało go za patrona i uzyskało na to przywilej Stolicy Apostolskiej. Na ten sam czas przypadło życie i działalność błogosławionego biskupa Michała Kozala, sufragana włocławskiego, zamordowanego w niemieckim obozie koncentracyjnym Dachau. Był to kapłan archidiecezji gnieźnieńskiej, który w 1939 r. został biskupem pomocniczym diecezji włocławskiej i przyjął sakrę biskupią 15 sierpnia w katedrze włocławskiej. Uwięziony przez Niemców, jako więzień przebywał w wielu więzieniach i ponieść śmierć dnia 26 stycznia 1943 r. Proces diecezjalny, przeprowadzony przez diecezję włocławską, zakończył się ogłoszeniem przez papieża Jana Pawła II dnia 14 czerwca 1987 r. biskupa Michała Kozala błogosławionym. Ten błogosławiony został wybrany na patrona miasta Włocławka, co zatwierdziła Stolica Apostolska 11 V 1995 r.
Dosłownie świętą ostatnich dni jest siostra Faustyna Kowalska, która na terenie diecezji ujrzała światło dzienne. Urodziła się 25 VIII 1905 r. w Głogowcu, w powiecie tureckim i parafii Świnice Warckie. Wstąpiła do Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia w Warszawie 1 VIII 1925 r. W 1928 r. złożyła pierwsze śluby zakonne, zaś w 1933 r. śluby wieczyste. Chora na gruźlicę płuc, zmarła 2 X 1938 r. Miała objawienia Chrystusa Miłosiernego. Nabożeństwo do Miłosierdzia Bożego przez nią zapoczątkowane, pomimo pierwszych przeszkód, rozpowszechniło się i znane jest w całym świecie. Beatyfikowana przez papieża Jana Pawła II dnia 18 kwietnia 1993 r. Kanonizacja odbyła się 30 kwietnia 2000 r.
Wśród 108 męczenników drugiej wojny światowej, których beatyfikacji dokonał papież Jan Paweł II podczas pielgrzymki do Polski w 1999 r., nie brakło też przedstawicieli naszej diecezji. Wśród nowych błogosławionych jest rektor seminarium duchownego ks. Henryk Kaczorowski i dwaj alumni: Tadeusz Dulny i Bronisław Kostkowski; duszpasterze z Osięcin, którzy zostali nazwani męczennikami Eucharystii: Wincenty Matuszewski i Józef Kurzawa, oraz czterej inni kapłani: Edward Grzymała, Dominik Jędrzejewski, Leon Nowakowski i Józef Straszewski.
Toczy się proces beatyfikacyjny sługi Bożego, sufragana włocławskiego i założyciela Zgromadzenia Sióstr Wspólnej Pracy od Niepokalanej Marii, biskupa Wojciecha Owczarka.
